Sevgili okurlar geçenlerde ABÇ dergisinden editör arkadaşımız Özlem Ergun ile sizlerin çok ilgisini çekecek bir konuda “Çocuklarda ateş hakkında” keyifli bir röportaj yaptık.
Konuyu detayıyla incelediğimiz bu röporatjı keyifle ve ilgiyle okumanız dileğiyle.
İçindekiler
1. Çocuk ve bebeklerde ateş kaç derece olmalı ve nasıl ölçülmelidir?
Çocuklarda ve bebeklerde ateşin değerlendirilmesinde ölçüm yöntemi oldukça önemlidir Aslında yaşına göre değişmekle birlikte makattan ölçüm ve koltuk altından ölçüm en güvenilir ölçüm yöntemleridir.
Makattan ölçtüğümüz zaman 37,8 hatta 38’e kadar normal kabul edilirken, koltuk altından ölçtüğümüz derece 37’ye kadar normal kabul edilmelidir. 3 yaşın üstünde de, makat ölçümlerini çok mecbur kalmadıkça ben psikolojik açıdan çok önermiyorum.
Son yıllarda kulaktan ölçer oldukça moda olmakla birlikte, ölçüm tekniğinin çocuklar için çok uygun olmadığını ve bu nedenle çok hatalı değerlendirmelere yol açabildiğini söyleyebilirim. Aileleri ve biz doktorları gereksiz yere telaşlandırarak gereksiz tetkik ve aşırı tedavilere sebep olduğunu düşünüyorum. O yüzden pratik uygulamamda çok kullanmıyorum, ailelere önermiyorum da. Alından ışınla ölçen aletleri kulağa göre daha güvenilir buluyorum, nadiren yanıldığı oluyor, şüphe duyduğumuzda koltuk altı ölçüm ile teyit etmek şartıyla öneriyorum. Ancak ev tipi kulak veya alından ölçen aletler, belli aralarla ayar edilmediği için bir süre sonra yanlış ölçmeye başlayabiliyorlar.
2. Çocuk ve bebeklerde ateşe sebep olan faktörler nelerdir?
Çocuklar ve bebeklerde ateşin en sık rastlanan sebebi aslında enfeksiyonlardır. Çok basit bir soğuk algınlığından, çok ağır bir menenjit veya septisemiye kadar varabilecek çok geniş bir yelpazede birçok enfeksiyon hastalığı ateş nedeni olabilmektedir. Ateşin enfeksiyon dışı nedenlerine gelince; küçük bebeklerde, özellikle de yenidoğan döneminde bazen yeterince beslenememe ya da sıvı kaybına bağlı olarak bile ateş yükselebilmektedir. Yine küçük bebeklerde ortam ısısının yüksekliği, aşırı giydirme ateş sebebi olabilmektedir, çünkü özellikle 1 aylıktan küçük bebekler vücut ısısını çok iyi dengeleyemezler.
Daha büyük yaştaki çocuklara baktığımızda romatizmal hastalıklar, otoimmun hastalıklar ve tümöral hastalıklar çocuklardaki ateşin diğer sebeplerinden sayılabilir.
3. Çocuk ve bebeklerde ateş görüldüğünde evde ilk müdahale nasıl yapılmalıdır?
Çocukların veya bebeklerin ateşi çıktığında evde ilk olarak yapılması gereken, çocuğun üzerindeki kalın giysilerin çıkarılmasıdır; çok fazla örtülmemesi gerekir. Hatta eğer ateş çok yüksekse çocuk tamamen soyulabilir.
Koltuk altından 39’u geçen ateşlerde çocuğu veya bebeği ılık su doldurduğumuz bir küvete sokabiliriz, ılık duş aldırabiliriz veya tüm vücudunu büyük bir ıslak havluya sarabiliriz veya koltuk altlarına, kasıklarına, boyun bölgesine ıslak bezler yerleştirebiliriz. Ancak bu uygulamaların hepsinde dikkat edilmesi gereken önemli nokta, bu uygulamanın yapıldığı suyun ısısıdır. Çok soğuk su ile buzlu su ya da alkol ile yapılan uygulamalar ateşin hızlı düşürülmesine, o da kollaps dediğimiz çok ağır bir şok tablosuna sebep olabilir. O yüzden ateş düşürme uygulamalarının 35-37 derece gibi, normal vücut ısısına yakın bir su ile yapılması çok önemlidir. Bunun yeterli olmadığı durumlarda çocuklar için uygun olan parasetamol veya ibuprofen içeren şuruplardan veya yaşına göre fitillerden yararlanabiliriz. Ancak tüm bu alışılmış önerilerin yakın bir gelecekte değişeceğine şiddetle inanıyorum.Eğer ateşe çok farklı bir açıdan bakmak istiyorsanız, bu konuda daha cesur olmak istiyorsanız Ateş Düşürücüler: Gizli Düşmanımız isimli yazımı da okumanızı şiddetle tavsiye ederim.
4. Doktora ne zaman başvurulmalıdır?
- Yukarıda anlattığımız yöntemlerle eğer ateş 30-60 dakika içinde düşmüyorsa
- Ateş düşürücü verilmesine rağmen çok sık çıkıyorsa, koltuk altından 38,5 ya da yaşına göre eğer çok küçük bir çocuksa 38’i, büyük bir çocuksa 39’u geçiyorsa
- Çocuk 6 hele de 3 aydan küçükse hemen.
- 3-4 saatten daha sık çıkıyorsa
- Ateşe eşlik eden şuur problemi, solunum sıkıntısı, şiddetli kusma- ishal gibi diğer belirtiler varsa.
- Veya çok sık çıkmıyor-çok yüksek değil, başka önemli bir belirti de yok ancak 48-72 saatten daha uzun süre ateş devam ediyor ve ateş düşürücü ilaç ihtiyacı oluyorsa doktora başvurulmalıdır.
5. Bebeklerde görülen ateş çocuklara nazaran daha ciddi durumlara yol açabilir herhalde…
Evet çok haklısınız, kesinlikle ateşi değerlendirilirken çocuğun yaşı çok önemli unsurlardan bir tanesi. Örnek vermek gerekirse ilk 1 aydaki bebeklerin ateşi çok ciddiye alınmalıdır, bu yenidoğan dönemidir. Daha sonraki aşama ilk 3 ay bebekler yine daha ciddidir, 6 aya kadar ciddiyet devam eder, 1 yaşına kadar yine azalmakla birlikte ateş her zaman önemsenmelidir. 1 yaştan sonra çocuk büyüdükçe, özellikle de 5 yaştan sonra ateş bizim için daha önemsiz hale gelir. Çünkü ailelerin en çok korktuğu komplikasyonlardan birisi olan ateşli havale 5 yaşından sonra neredeyse hiç görülmemektedir, 1 yaştan 5 yaşa gidildikçe de görülme sıklığı giderek azalmaktadır. Bir çocuk doktoru olarak bana sorarsanız aslında hiç korkulacak birşey değildir, ateş düşürücü vermek de havaleyi önlemez, sadece halk arasında soğuk havale denen duruma çevirir o kadar, aslında o yine ateşli havaledir.
6. Ateşli havale nedir? Yüksek ateşten farkı nedir, anneler havale durumunu nasıl anlarlar?
Ateşli havale özellikle çocuğun ateşli hastalıkları sırasında 6 ay-5 yaş arası çocuklarda %2-5 ihtimalle görülebilen nörolojik bir tablodur. Aynı epilepsi nöbetini taklit eder. Genelde gözlerde kayma, bazen şuur kaybı-kendinden geçme, dişlerde kitlenme, bazen ağızdan köpük gelmesi ve kol bacaklarda ritmik kasılmalar şeklinde kendini gösterir; bu belirtilerden bir veya birkaçı olduğunda anneler ve babalar çocukların havale geçirdiğini anlayabilirler.
Böyle bir durumda çocuğu soğuk suya tutmak asla önerilmez, ateş düşürücü bir fitil verip, hemen en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekir. Ama akıldan çıkarılmaması gereken bir nokta 5 yaştan sonra ateşli havale pek olmaz, ateşin derecesiyle havale geçirme riski arasında hiçbir ilişki yoktur, ateş çok düşükken yükselmeye başladığı sırada da geçirilebilir. Yani evde 37- 37.2 derece hafif ateşli bir çocuk evde havale geçirmeye başlayabilir ve ancak acile geldiğinde ateş 39’a ulaşmıştır. Yani ateşin kaç derece olduğunun, bu havaleyi önceden tahmin etmek açısından hiçbir önemi yoktur. Dolayısıyla ateşi düşürerek sürekli kontrol altında tutarak ateşli havaleyi önleyemezsiniz. Daha da önemlisi bu çok korkutan tablo aslında bebeğe-çocuğa hiçbir zarar vermez, beyinde herhangi bir hasar bırakmaz.
7. Konuyla ilgili eklemek istedikleriniz…
Özellikle de 1 yaş hele de 5 yaşın üzerindeki çocukların ateşlerinden korkmasınlar. Ateş düşmese bile aslında vücudun mikroplara savaşma yeteneği olduğunun bir kanıtıdır. Tabii ki çocuğu rahatlatmak için ateş düşürülebilir, ancak düşürdüğünüz her ateşin hastalığı uzattığını tam iyileşmeyi geciktirdiğini de unutmayın.
Ateşli havale 5 yaşından sonra neredeyse hiç görülmez ve ateşli havale geçiren çocuklarda beyinde herhangi bir hasar kalma ihtimali, binde birin altındadır; bunu tekrar tekrar vurgulamakta fayda görüyorum.
- Ateşten çok korkmayalım.
- Ateş olduğunda gerekli müdahaleleri yapalım.
- Özellikle de 3 günden uzun süren, 39’u geçen, inatçı, düşmekte zorlanan bir ateş olduğunda ve çocuk küçükse mutlaka doktora başvuralım
- Her ateş antibiyotik almak gerekli anlamına gelmez, birçok virüs hastalığında da 39’u geçen ateşler görebiliriz, bebeklerde bunun en tipik örneği altıncı hastalıktır.
- Tüm bu konuştuklarımız hakkında Doktoramcam.com sitesinde makale videolarla bilgi alabilir, uzmanlarımıza soru sorabilirsiniz.
Sağlıcakla kalın.
